Tjoekbal

Hoe werkt tjoekbal?

Tjoekbal (ook wel geschreven als tsjoekbal of tchoukbal) is een dynamisch spel waarbij teamwork, behendigheid en snelheid centraal staan. Het spel wordt gespeeld met een speciaal frame dat de bal terugkaatst, wat zorgt voor verrassende speelmomenten en actieve betrokkenheid van alle deelnemers.

We delen graag deze actieve variant met je, zodat jij als pedagogisch medewerker kunt kiezen hoe je het spel aanpast aan jouw groep. Tjoekbal stimuleert samenwerking, fair play en motorische ontwikkeling. Het vraagt van kinderen om snel te reageren, strategisch te denken en vooral veel plezier te hebben. Deze sport is ideaal voor zowel binnen als buiten, en sluit perfect aan bij de visie van Mindset Movers: kinderen fysiek én mentaal uitdagen.

De traditionele manier van tjoekbal

Tjoekbal is oorspronkelijk ontwikkeld als teamsport waarbij respect, samenwerking en veiligheid belangrijker zijn dan winnen. Het wordt gespeeld met twee teams en één of twee tjoekbalframes – een soort trampoline tegen een hoek van 60-70 graden. Door de bal tegen het frame te gooien, kaatst deze terug in het speelveld. Het andere team probeert de bal te vangen voordat hij de grond raakt.

Het spel is snel, zonder fysiek contact en met duidelijke regels die gericht zijn op samenspel in plaats van tegenstand.

Het tjoekbalframe

Het tjoekbalframe is een stevig net gespannen in een metalen frame, schuin geplaatst. In de opvang kun je een echt frame gebruiken of een alternatieve opstelling maken met bijvoorbeeld een trampoline of een stevig net gespannen tussen twee objecten. De bal is meestal een zachte handbal of foam-bal, zodat het spel veilig blijft voor alle leeftijden.

Spelverloop

1. Twee teams staan tegenover elkaar in een speelveld met aan één of beide zijden een tjoekbalframe.
2. Een speler gooit de bal tegen het frame; het doel is dat de bal terugkaatst in het veld zónder dat het andere team deze vangt.
3. Lukt dit? Dan scoort het gooiende team een punt.
4. Vangt het andere team de bal, dan krijgt het geen punt en gaat het spel direct door.
5. Er is geen fysiek contact toegestaan en verdedigen gebeurt op afstand.

De actieve variant van tjoekbal voor de kinderopvang

In deze actieve variant van tjoekbal draait het om plezier, beweging en samenwerking! Kinderen rennen, gooien en vangen terwijl ze strategisch proberen te scoren met behulp van het terugkaatsende frame. Deze versie is extra leuk doordat je het spel eenvoudig aanpast aan de ruimte, leeftijd en groepsgrootte. Of je nu met één frame speelt of met creatieve alternatieven – het enthousiasme spat ervan af!

Deze variant laat kinderen experimenteren met verschillende manieren van gooien en vangen, stimuleert reactievermogen, teamwork en motorische ontwikkeling. Ideaal voor binnen én buiten.

Doel van het spel

Het doel is om de bal tegen het tjoekbalframe te gooien en ervoor te zorgen dat het andere team de bal niet kan vangen nadat deze terugkaatst. Tegelijkertijd probeert het verdedigende team goed samen te werken om juist wél te vangen en de aanval over te nemen. Het draait om behendigheid, samenwerking en fair play.

Benodigde materialen

Voor deze actieve variant van tjoekbal heb je de volgende materialen nodig:

• Een of twee tjoekbalframes of een alternatief zoals een trampoline of stevig net
• Een zachte bal (foam, zachte handbal of grote stuiterbal)
• Afbakening van het speelveld (bijv. met pionnen, lint of tape)
• Optioneel: hoepels of markers voor extra bewegingsopdrachten of startposities

Met deze materialen kun je op bijna elke locatie een leuke tjoekbalsetting maken!

Uitleg van het tjoekbalspel

Voorbereiding

1. Verdeel de kinderen in twee even grote teams.
2. Zet het tjoekbalframe in het midden of aan een zijkant van het veld.
3. Leg de regels kort uit en laat zien hoe de bal tegen het frame wordt gegooid en gevangen.

Spelverloop

1. Het spel begint met een worp van het aanvallende team.
2. De speler probeert de bal via het frame zó te laten terugkaatsen dat het verdedigende team deze niet kan vangen.
3. Wordt de bal niet gevangen en raakt hij de grond? Dan scoort het aanvallende team een punt.
4. Wordt de bal wel gevangen? Dan wisselen de rollen en krijgt het andere team de bal.
5. Er mag niet gelopen worden met de bal, en contact tussen spelers is niet toegestaan.

Spelregels

• Geen lichamelijk contact toegestaan.
• De bal mag maximaal 3 seconden worden vastgehouden.
• Maximaal 3 passen met de bal.
• Na 3 passes moet er worden gegooid.
• Punten worden alleen toegekend als de bal na terugkaatsing de grond raakt zonder te worden gevangen.
• Overtredingen leiden tot balverlies.

Hoe pas je dit spel toe per leeftijdsgroep?

4-6 jaar – Spelenderwijs leren

Op deze leeftijd ligt de focus op ontdekken en plezier beleven.

• Gebruik een groter speelveld en zachte ballen.
• Verleng de tijd om te gooien en vangpogingen.
• Focus op leren gooien en vangen zonder punten.

Scores bijhouden

Gebruik een symbolische puntentelling (bijv. stickers, klappen of vrolijke tekens) en geef positieve feedback op samenwerking en inzet.

7-9 jaar – Uitdaging en competitie

In deze leeftijdsgroep kan het spel uitdagender gemaakt worden met extra spelregels en competitie-elementen.

• Introduceer eenvoudige spelregels en een puntsysteem.
• Laat teams samenwerken om tactisch te spelen.
• Voeg eenvoudige opdrachten toe zoals gooien na een sprong of draaien.

Scores bijhouden

Gebruik een scorebord of whiteboard om de punten bij te houden. Beloon fair play en creatieve acties.

10-12 jaar – Strategie en samenwerking

Oudere kinderen kunnen strategisch spelen en teamwork inzetten om te winnen.

• Laat teams strategieën bedenken: wie gooit, wie vangt, wie verdedigt?
• Maak het spel dynamischer met extra frames of doelgebieden.
• Voeg extra regels toe voor uitdagende variaties (bijv. gooien met niet-dominante hand).

Scores bijhouden

Geef extra punten voor samenwerking, snelle wissels of creatieve acties. Stimuleer leiderschap binnen teams.

De rol van de begeleider

Pedagogisch medewerkers spelen een belangrijke rol in het begeleiden en enthousiasmeren van de kinderen tijdens het spel. Hier zijn enkele manieren waarop zij kunnen bijdragen:

• Motiveren en aanmoedigen: Moedig alle kinderen aan om actief mee te doen, vier ook kleine successen.
• Uitleg en demonstratie: Laat duidelijk zien hoe het frame werkt en hoe je de bal moet gooien en vangen.
• Teamwork stimuleren: Laat kinderen overleggen en samenwerken aan een strategie.
• Balans tussen competitie en plezier: Zorg voor een positieve sfeer waarin plezier centraal staat.
• Fysieke en cognitieve uitdaging aanpassen: Pas het spel aan op niveau, zodat iedereen mee kan doen.

Extra variaties van tjoekbal voor in de opvang

• Binnenvariant: Gebruik foamballen en markeer het veld met tape. Zet het frame tegen een muur voor veiligheid.
• Buitenvariant: Gebruik grotere speelruimte, meerdere frames en voeg renspelletjes toe tussen worpen.
• Alternatieve versies: Laat kinderen de bal gooien na een kleine opdracht (bijv. springen of een draai). Gebruik verschillende soorten ballen voor extra uitdaging.

Tjoekbal en de Mindset Movers-visie

Tjoekbal sluit perfect aan bij de visie van Mindset Movers: het stimuleert niet alleen fysieke vaardigheden zoals gooien, vangen en coördinatie, maar ook sociale vaardigheden zoals samenwerken, overleggen en respect voor anderen. Door het ontbreken van fysiek contact ligt de nadruk op samenwerking en eerlijk spel.

Het spel draagt bij aan de ontwikkeling van een groeimindset: kinderen leren dat proberen, aanpassen en samenwerken belangrijker is dan winnen. Fouten maken mag, en elke poging is een kans om te leren. Dit maakt tjoekbal een waardevolle toevoeging aan het spelrepertoire binnen de TSO- en BSO-omgeving.

Wil je meer inspiratie voor leuke en actieve spellen? Neem een kijkje bij al onze activiteiten.